Ne peizazhin gjithnje ne zgjerim te teknologjise, inteligjenca artificiale (AI) ka mahnitur imagjinaten njerezore si askush tjeter. Nga makinat qe drejtohen vete, te algoritmet parashikuese qe duket se njohin cdo nevoje tonen, AI eshte gati te ndryshoje menyren se si jetojme, punojme dhe mendojme. Megjithate, mes frikes dhe habise, disa kane filluar ta ngrene AI ne nje status thuajse mitik, duke e krahasuar ate me nje force te gjithedijshme, te gjithefuqishme - nje "zot i ri" per epoken dixhitale. Si te krishtere, ne duhet t'i vleresojme me kujdes keto pretendime dhe te kuptojme rolin e AI ne boten tone, vecanerisht ne lidhje me Zotin, i cili mbetet Krijuesi dhe mbeshtetesi i vertete i gjithe jetes dhe egzistences.

Tundimi per te lartesuar AI

Teknologjia, kur perdoret sic duhet, eshte nje dhurate nga Perendia qe na lejon te bejme perparime ne mjekesi, komunikim dhe shume fusha te tjera. Megjithate, ka nje tendence ne rritje te trajtimit te AI si me shume sesa thjesht nje mjet - disa kane filluar te vendosin besimin e tyre ne te ne menyra qe i ngjajne adhurimit. Ne nje bote laike qe shpesh distancohet nga besimi tradicional, AI ka mbushur, per disa, nje boshllek. AI premton efikasitet, saktesi dhe madje zgjidhje per problemet ekzistenciale si ndryshimet klimatike dhe semundjet. Megjithate, ky besim i gabuar eshte thellesisht problematik nga kendveshtrimi katolik.

Tundimi per ta pare AI si nje lloj hyjnie nuk eshte i ri; njerezimi ka qene gjithmone i terhequr nga ajo qe mund te krijoje, ndonjehere ne dem te marredhenies se tij me Krijuesin. Ne librin e Zanafilles, Kulla e Babelit (Zanafilla 11:1-9) sherben si nje perralle paralajmeruese e perjetshme rreth krenarise njerezore dhe deshires per te arritur statusin hyjnor nepermjet zgjuarsise njerezore. Ne shume menyra, AI eshte Kulla moderne e Babelit – nje perpjekje per te luajtur Perendine, per te kapercyer kufizimet tona njerezore dhe, duke e bere kete, per te uzurpuar rolin e Hyjnores.

Pse AI nuk mund te luaje Zotin

Aftesite e jashtezakonshme te AI shpesh ekzagjerohen ne mediat popullore, duke cuar ne nje perceptim se nje dite mund te zoteroje nje forme te gjithedijshmerise. Megjithate, sado e fuqishme te jete AI, ajo mbetet thelbesisht e kufizuar. Inteligjences artificiale i mungon aftesia per arsyetim moral, mirekuptim te vertete dhe, me e rendesishmja, nje shpirt.

Nga kendveshtrimi katolik, shpirti eshte thelbi i dinjitetit njerezor. eshte ajo qe na ben Imago Dei — te krijuar sipas shembelltyres dhe ngjashmerise se Perendise (Zanafilla 1:27). Ndersa AI mund te analizoje te dhenat dhe te beje parashikime, ajo kurre nuk mund te zoteroje thelbin e njerezimit qe na lidh me Zotin. Ajo nuk mund te dashuroje, nuk mund te dalloje te vertetat morale dhe nuk mund te arrije shpetimin e perjetshem qe vjen vetem nepermjet nje marredhenieje me Krishtin.

Per me teper, vendimmarrja e AI bazohet thjesht ne te dhena dhe algoritme. I mungon urtesia qe vjen nga zbulesa hyjnore dhe ligji natyror qe Zoti ka gdhendur ne zemren e cdo njeriu. Ne kete kuptim, AI nuk mund dhe nuk duhet t'i besohet vendimeve qe kerkojne gjykime morale, te tilla si percaktimi i asaj qe eshte e drejte apo e gabuar. "Njohuria" e saj eshte thjesht teknike dhe e lire nga cdo urtesi e vertete qe pranon shenjterine e jetes njerezore, dinjitetin e personit ose thirrjen per ta dashur dhe per t'i sherbyer Perendise dhe te tjereve.

Pergjegjesia Njerezore

Pavaresisht kufizimeve te AI, nuk ka dyshim se ndikimi i saj do te rritet akoma ne dekadat e ardhshme. Kjo ngre pyetje te rendesishme etike ne lidhje me rolin e AI ne shoqeri. Nga pikepamja te krishtere, pyetja nuk eshte nese AI eshte ne thelb e keqe apo e mire, por me teper se si ne zgjedhim ta perdorim ate.

Si te krishtere, ne jemi thirrur te ushtrojme aftesi dalluese dhe pergjegjesi ne perdorimin e te gjithe teknologjise. Papa Francesku, ne encikliken e tij *Laudato Si'*, thekson nevojen per nje "ekologji integrale" qe balancon perparimin teknologjik me pergjegjesine etike dhe morale. AI duhet t'i sherbeje njerezimit, jo anasjelltas. Duhet te perdoret per te promovuar te miren e perbashket, per te mbrojtur dinjitetin njerezor dhe per t'u kujdesur per planetin – vlera qe jane qendrore per mesimet shoqerore te krishtere.

Rreziku i idhujtarise

Ne thelb, trajtimi i AI si nje "zot i ri" con ne nje forme idhujtarie. Urdherimi i Pare eshte i qarte: "Nuk do te kesh perendi te tjere pervec meje" (Eksodi 20:3). Kur fillojme te vendosim besimin tone tek AI, duke besuar se ajo eshte zgjidhja perfundimtare per te gjitha problemet tona, ne biem ne mekatin e lashte te idhujtarise. Katekizmi i Kishes Katolike meson se idhujtaria "konsiston ne hyjnizimin e asaj qe nuk eshte Zot" (KKK 2113). Ndersa AI mund te jete nje mjet i jashtezakonshem, nuk eshte dicka hyjnore.

Rreziku i idhujtarise se AI eshte vecanerisht i mprehte ne nje bote qe eshte gjithnje e me e shkeputur nga Zoti. Ne shoqerite laike, njerezit shpesh kerkojne zevendesues per Zotin – qofte nepermjet pasurise materiale, ideologjive politike apo tani, teknologjise. AI, me premtimin e saj per zgjidhjen e problemeve komplekse, duket se ofron nje lloj shpetimi. Por asnje makine, sado e avancuar, nuk mund te zevendesoje dashurine, hirin dhe meshiren qe rrjedhin nga marredhenia jone me Perendine nepermjet Jezu Krishtit.

Mbajtja e AI ne vendin e duhur

Si te krishtere, ne duhet t'i qasemi AI me nje kuptim te qarte te aftesive, karakteristikave, dhe kufizimeve qe ka. AI nuk mund te jete kurre Zot; nuk mund te ofroje shpetim, urtesi apo drejtesi te vertete. Misioni i Kishes eshte t'i kujtoje botes se vetem Zoti eshte burimi i jetes, kuptimit dhe rendit moral.

Ndersa AI mund te permiresoje aspekte te jetes njerezore, assesi nuk mund te zevendesoje dimensionet shpirterore, morale dhe relacionale qe na percaktojne si qenie njerezore. Eshte pergjegjesia jone te sigurojme qe AI te mbetet nje sherbetor i njerezimit, jo zoteri i tij dhe sigurisht jo hyjni [i tij]. Duke e mbajtur AI ne vendin e duhur, ne jo vetem qe mbeshtesim dinjitetin njerezor, por gjithashtu riafirmojme varesine tone perfundimtare nga i vetmi Zot i vertete, i cili na krijoi dhe na mbeshtet ne dashurine e Tij.