Kur kerkoni burime jashte Bibles per te demonstruar se Jezusi eshte Zot, eshte e rendesishme te pranoni se shumica e pretendimeve te drejtperdrejta teologjike rreth hyjnise se Jezusit vijne nga shkrimet e shenjta te krishtera. Megjithate, ka disa lloje burimesh – shkrime historike, filozofike dhe te hershme te kishes – qe mund te perdoren per te mbeshtetur argumentin per hyjnine e Jezusit. Ketu eshte nje liste e disa qasjeve dhe burimeve te mundshme:

Shkrimet e hershme te krishtera (Eterit e Kishes)

Eterit e hershem te Kishes shkruan gjeresisht per hyjnine e Jezusit, shpesh duke e mbrojtur kete besim perballe kundershtimit. Shkrimet e tyre ofrojne disa nga provat me te hershme te besimit se Jezusi eshte Zot jashte kanunit biblik:

Ignatius i Antiokise (rreth 35–107 pas Krishtit)
Ne letrat e tij, Ignatius, nje dishepull i Apostullit Gjon, i referohet vazhdimisht Jezusit si Zot. Ne letren e tij drejtuar Efesianeve, per shembull, ai e quan Jezusin "Perendia yne" ("Efesianeve 7:2"), duke pohuar besimin e hershem te krishtere ne hyjnine e Krishtit.

Justin Martiri (rreth 100–165 pas Krishtit)
Ne "Apologjine e Pare" dhe "Dialogun me Trifonin", Justin Martiri argumenton per hyjnine e Jezusit dhe shpjegon se si Jezusi permbush profecite mesianike hebreje. Ai e paraqet Jezusin si Logos (Fjale), qe paraekzistonte me Perendine Ate dhe i misheruar si Zot.

Ireneu i Lionit (rreth 130–202 pas Krishtit)
Ne vepren e tij "Kunder herezive", Ireneu mbron hyjnine e Jezusit dhe hedh poshte mesimet gnostike. Ai argumenton se besimi ne Jezusin si Zot eshte transmetuar nga apostujt.

Tertullian" (rreth 155–240 pas Krishtit)
Tertuliani, ne vepren e tij "Kunder Prakseas", shpiku ne menyre te famshme termin "Trinitet" dhe argumentoi per natyren e trefishte te Zotit. Ai mbrojti shprehimisht besimin se Jezusi eshte hyjnor dhe njerezor.

Keto shkrime tregojne se besimi ne hyjnine e Jezusit ishte vendosur fort ne doktrinen e krishtere ne shekullin e dyte, shume kohe perpara formimit te ndonje besimi formal te krishtere.

Burime historike jo-biblike

Megjithese burimet historike jo-kristiane nuk e pohojne drejtperdrejt hyjnine e Jezusit, ato vertetojne aspektet kryesore te jetes se tij dhe besimin e hershem te krishtere ne ringjalljen dhe natyren e tij hyjnore. Keto burime mund te ndihmojne ne percaktimin e historikut te Jezusit dhe te tregojne se te krishteret e hershem besonin ne hyjnine e tij:

Plini i Ri" (rreth 61–113 pas Krishtit)
Ne nje leter drejtuar perandorit romak Trajan (rreth 112 pas Krishtit), Plini pershkruan te krishteret e hershem qe adhuronin Jezusin "si nje zot", duke ofruar deshmi te jashtme qe te krishteret besonin ne hyjnine e Jezusit shume heret.

Tacitus" (rreth 56–120 pas Krishtit)
Ne "Analet" e tij (rreth 116 pas Krishtit), historiani romak Tacitus i referohet ekzekutimit te Jezusit nga Ponc Pilati dhe permend se te krishteret, te cilet ndoqen "Krishtin", e adhuronin ate si hyjnor.

Suetonius" (rreth 69–122 pas Krishtit)
Ne librin e tij "Lives of the Twelve Caesars", Suetonius i referohet trazirave ne Rome te shkaktuara nga ndjekesit e "Chrestus" (me gjase reference per Krishtin), duke sugjeruar se besimi ne hyjnine e Jezusit ishte perhapur ne Rome ne dekadat e para pas vdekjes se tij. .

Luciani i Samosates" (rreth 125–180 pas Krishtit)
Nje satirist grek, Lucian u referohet te krishtereve se adhurojne "ate sofist te kryqezuar" (Jezusin), duke tallur perkushtimin e tyre ndaj dikujt qe ata besonin se ishte hyjnor.

Keto burime konfirmojne se te krishteret e hershem nuk po ndiqnin thjesht nje mesues moral, por e adhuronin Jezusin si hyjnor, madje deri ne piken e martirizimit.

Argumente filozofike

Disa argumente filozofike mund te perdoren per te mbeshtetur ne menyre racionale idene se Jezusi eshte hyjnor, bazuar ne vecantine e pretendimeve te tij, jetes dhe ndikimit qe ai pati ne bote:

C.S. Trilema e Lewis (Genjeshtar, Çmendur ose Zot)
Ne librin e tij "Mere Christianity", C.S. Lewis argumentoi ne menyre te famshme se bazuar ne pretendimet e Jezusit per veten e tij, ai duhet te jete ose genjeshtar, i cmendur ose Zot (d.m.th., Zot). Argumenti pretendon se mesimet morale dhe mencuria e thelle e Jezusit e bejne te pamundur qe ai te ishte nje mashtrues ose i semure mendor, duke e lene hyjnine si perfundimin me te besueshem.

Argumenti nga mrekullite
Argumentet filozofike dhe historike per ringjalljen e Jezusit, si ato te bera nga apologjetet e krishtere si William Lane Craig, mund te mbeshtesin gjithashtu hyjnine e tij. Nese Jezusi u ringjall me te vertete nga te vdekurit, sic deshmohet nga ndjekesit e tij te hershem dhe deshmohet ne burime te shumta, kjo ngjarje do te tregonte fuqimisht fuqine hyjnore.

Talmudi cifut

Talmudi, nje tekst qendror i Judaizmit Rabinik, permban referenca per Jezusin (i referuar si "Yeshu"), megjithese ato shpesh jane negative. Pavaresisht nga kjo, keto referenca pohojne se Jezusi ishte nje figure me ndikim te rendesishem dhe se ai u ekzekutua per pretendimet se ishte hyjnor ose kishte kryer magji (mrekulli). Megjithese nuk eshte nje burim miqesor, Talmudi pa dashje pranon se Jezusi beri pretendime hyjnore dhe konsiderohej si nje kercenim per monoteizmin tradicional hebre.

Burimet islame

Eshte interesante se si ndersa Kurani nuk pohon hyjnine e Jezusit, e njeh ate si nje profet dhe i atribuon atij fuqi te mrekullueshme, si ringjallja e te vdekurve dhe sherimi i te semureve ("Sura 3:49"). Myslimanet nuk besojne se Jezusi eshte Zot, por njohja e mrekullive dhe statusit te tij te lartesuar ne tekstet islame mund te perdoret per te argumentuar se fuqia e Jezusit eshte shume pertej asaj qe i atribuohet profeteve te tjere, duke lene te kuptohet per nje natyre te vecante hyjnore.

Studime fetare krahasuese

Kur shqyrton figurat neper tradita te ndryshme fetare, Jezusi bie ne sy ne menyre unike. Ndersa profetet dhe udheheqesit shpirterore ekzistojne ne shume fe, asnje figure tjeter nuk ben pretendimin specifik dhe te drejtperdrejte te hyjnise dhe ringjallet nga te vdekurit, sic ben Jezusi. Kjo vecanti ne pretendimin dhe te dhenat historike rreth ringjalljes se Jezusit ben nje arsye bindese per ta konsideruar ate si hyjnor.

---

Per te vertetuar se Jezusi eshte Zot, burimet jo-biblike si shkrimet e Eterve te Kishes se hershme, historianet romake dhe madje edhe tekstet hebraike dhe islame mund te ofrojne mbeshtetje historike dhe kontekstuale. Keto burime pohojne se Jezusi u adhurua si Zot nga te krishteret e hershem, se ai beri pretendime hyjnore dhe se besimi ne hyjnine e tij formesoi teologjine e kishes se hershme. Argumentet filozofike gjithashtu plotesojne te dhenat historike, duke ofruar mbeshtetje racionale per arsyen pse hyjnia e Jezusit eshte nje besim i vertete.